Αιδοιοδυνία

Αιδοιοδυνία – Τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται

Έχει αποδειχθεί ότι η τόνωση του μυοσκελετικού συστήματος με την εκγύμναση των κατάλληλων μυών της λεκάνης έχει καλά αποτελέσματα στην μείωση της ευαισθησίας και της έντασης του πυελικού πόνου.

Με ειδικές ασκήσεις, από φυσιοθεραπευτή που ασχολείται με τον πυελικό πόνο και σε συνεργασία με τον γυναικολόγο γίνεται κινητοποίηση των αρθρώσεων της λεκάνης και αποσυμφόρηση του εντέρου (σπλαχνική κινητοποίηση) και μείωση των συσπάσεων στην συγκεκριμένη περιοχή με αποτέλεσμα μείωση της συμπίεσης του αιδοιικού νεύρου.

Το προβλεπόμενο χρονικό διάστημα θεραπείας (αρκετές φορές και σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή) είναι τρεις έως εννέα μήνες προκειμένου να βελτιωθεί η λειτουργικότητα της γυναίκας και η σεξουαλική της δραστηριότητα.

Τι είναι η αιδοιοδυνία

Η αιδοιοδυνία («επώδυνο αιδοίο») ή αλλιώς πόνος στην ευαίσθητη περιοχή είναι μια κατάσταση για την οποία η γυναίκα παραπονιέται για αίσθημα χρόνιου πόνου, καψίματος, ερεθισμού ή και τσιμπήματος στα έξω γεννητικά όργανα.

Συχνά περιγράφεται ως:
• εξωτερικό κάψιμο στα γεννητικά όργανα της γυναίκας
• εξωτερικός ή εσωτερικός πόνος στην ευαίσθητη περιοχή
• πόνος στην είσοδο του κόλπου

Η Διεθνής Εταιρεία Μελέτης των Παθήσεων Αιδοίου και Κόλπου (International Society for the Study of Vulvovaginal Disease – ISSVD) αναφέρεται στην αιδοιοδυνία σαν μια χρόνια κατάσταση διάρκειας 3 μηνών ή και μεγαλύτερο με μη ειδικά συμπτώματα (κάψιμο στο αιδοίο, τσίμπημα, ερεθισμός, φαγούρα στο αιδοίο) χωρίς να υπάρχει σαφής αιτιολογία, αλλά που να συνδυάζεται με κάποιους συγκεκριμένους παράγοντες.

Αφορά το 8 – 15% του γυναικείου πληθυσμού, κυρίως γυναίκες άτοκες που βρίσκονται στην προεμμηνοπαυσιακή ηλικία.

Ανατομικό διάγραμμα εξωτερικών γυναικείων γεννητικών οργάνων (αιδοίο): εφηβαίο, κλειτορίδα, μικρά/μεγάλα χείλη, έξοδος ουρήθρας, είσοδος κόλπου, πρωκτός

Επιπτώσεις στην καθημερινότητα

Το κυριότερο πρόβλημα στις γυναίκες που πάσχουν από αιδοιοδυνία είναι ο πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή (δυσπαρευνία – πόνος και τσούξιμο στον κόλπο κατά την σεξουαλική επαφή).

Οι ίδιες γυναίκες ομολογούν ότι η προσπάθεια να κάνουν σεξ με τους συντρόφους τους γίνεται λιγότερο για διασκέδαση και περισσότερο για να ικανοποιηθεί το άλλο άτομο και να διατηρηθεί η σχέση.
Τόσο το πρόβλημα αυτό όσο και ο χρόνιος πόνος στα γεννητικά όργανα μπορεί να οδηγήσει σε συμβιβασμούς στις προσωπικές σχέσεις.

Συμπτώματα αιδοιοδυνίας

Η αιδοιοδυνία μπορεί να εκδηλωθεί με διαφορετικό τρόπο σε κάθε γυναίκα.

Συμπτώματα αιδοιοδυνίας:
• Πόνος στα γεννητικά όργανα (στα χείλη του αιδοίου, την κλειτορίδα ή την είσοδο του κόλπου)

• Τσούξιμο στην ευαίσθητη περιοχή, εξωτερικά ή εσωτερικά

• Κάψιμο στα έξω γεννητικά όργανα

• Αίσθηση ερεθισμού, πίεσης ή “γρατζουνίσματος“

• Πόνος στην είσοδο του κόλπου, ιδιαίτερα κατά τη διείσδυση

• Πόνος στον κόλπο και συχνοουρία (σε ορισμένες περιπτώσεις)

• Αίσθημα καύσου στον κόλπο, χωρίς εμφανή λοίμωξη

• Πόνος πάνω από τα γεννητικά όργανα

Εμπειρίες γυναικών: πώς περιγράφουν τον πόνο

«Νιώθω έντονο κάψιμο, σαν να καίει, και μερικές φορές τσούξιμο που δεν σταματά ούτε όταν ξεκουράζομαι.»

«Πονάω ακόμη και με το πιο ελαφρύ άγγιγμα στη χρήση ταμπόν, γυναικολογική εξέταση ή και τα στενά ρούχα γίνονται ανυπόφορα.»

«Στην επαφή πονάω στην είσοδο του κόλπου και μετά νιώθω να καίει για ώρες.»

«Σαν να είναι το δέρμα υπερευαίσθητο και να “τσιμπάει” ή να πάλλεται από τον πόνο.»

«Χειροτερεύει όταν κάθομαι πολλή ώρα, μετά από ποδήλατο ή πολύ περπάτημα.»

«Ακόμη και το ζεστό ντους ή ορισμένα σαπούνια και αφρόλουτρα με κάνουν να νιώθω κάψιμο.»

«Δεν αντέχω συνθετικά εσώρουχα ή πολύ στενά τζιν»

«Με αγχώνει η ιδέα ότι θα ξαναπονέσω. Επηρεάζει τη διάθεσή μου και τη σχέση μου.»

Με τι μπορεί να σχετίζεται η αιδοιοδυνία;

• Διάμεση κυστίτιδα: χρόνια πίεση της ουροδόχου κύστης με πόνο και συμπτώματα ουρολοίμωξης

• Φλεγμονές του αιδοίου και κόλπου από μικροβιακούς παράγοντες (π.χ. μύκητες) που επηρεάζουν την κολπική χλωρίδα

• Νευραλγία του αιδοίου – νευροπαθητικός πόνος κατά μήκος του αιδοιϊκού νεύρου που επηρεάζει περιοχές γύρω από τα γεννητικά όργανα και τον πρωκτό

• Ανοσολογικές διαταραχές κυρίως σε άτομα με κνίδωση και αλλεργική προδιάθεση

• Γενετική προδιάθεση

• Διαταραχές των μυών του πυελικού εδάφους: προκαλούν πόνο στα χείλη του αιδοίου ή στην είσοδο του κόλπου

• Ψυχοσωματικές διαταραχές

Συμπτώματα που συχνά συγχέονται με αιδοιοδυνία

Πολλά από τα ερωτήματα που δεχόμαστε αφορούν ενοχλήσεις που μοιάζουν με αιδοιοδυνία. Συχνά, όμως, οφείλονται σε άλλες αντιμετωπίσιμες καταστάσεις. Με μια προσεκτική κλινική εκτίμηση ξεκαθαρίζουμε την αιτία και σας καθοδηγούμε στη σωστή αντιμετώπιση, ώστε να αποφευχθεί περιττή ταλαιπωρία.

Ερεθισμός στα γεννητικά όργανα: συχνά σχετίζεται με δερματίτιδα επαφής, προϊόντα υγιεινής ή μυκητίαση.

Πόνος πάνω από τα γεννητικά όργανα: άλγος στην ηβική περιοχή που μπορεί να παραπέμπει σε ουρολοίμωξη ή διάμεση κυστίτιδα και όχι απαραίτητα σε αιδοιοδυνία.

Πόνος στον κόλπο με συχνουρία: συνδυασμός που κατευθύνει συχνά σε ουρολογικό αίτιο όπως ουρολοίμωξη και χρειάζεται καλλιέργεια ούρων και εξέταση.

Ερεθισμός στην ευαίσθητη περιοχή – αντιμετώπιση: ήπιες αλλαγές φροντίδας (βαμβακερά, αποφυγή αρωματικών/σκληρών σαπουνιών) βοηθούν, αλλά επιμένουμε στην κλινική εκτίμηση αν ο ερεθισμός διαρκεί.

Φαγούρα στα γεννητικά όργανα / Φαγούρα στα χείλη των γεννητικών οργάνων: η φαγούρα μπορεί να είναι δερματολογική ή λοιμώδης. Αξιολογείται διαφορετικά από τον χρόνιο πόνο της αιδοιοδυνίας.

Εξωτερική κύστη στα γεννητικά όργανα / Κύστη στην ευαίσθητη περιοχή: πιθανή κύστη βαρθολινείου αδένα ή απόφραξη αδένα. Συνήθως καλοήθεις, απαιτούν εξέταση αν πονάνε/μεγαλώνουν.

Εσωτερικό γρομπαλάκι στην ευαίσθητη περιοχή: μπορεί να είναι θυλακίτιδα, κύστη ή σπανιότερα απόστημα. Αποφεύγουμε την πίεση και το σπάσιμο και ζητάμε ιατρική καθοδήγηση.

Αν και αυτά τα συμπτώματα δεν σημαίνουν πάντα αιδοιοδυνία, είναι σημαντικό να εξετάζονται από εξειδικευμένο γυναικολόγο με γνώση στο θέμα ώστε να αποκλειστούν φλεγμονές, λοιμώξεις ή άλλες καταστάσεις.

Εξωτερικό κάψιμο στα γεννητικά όργανα της γυναίκας: πότε μοιάζει με αιδοιοδυνία

Το εξωτερικό κάψιμο στα γεννητικά όργανα της γυναίκας είναι συχνό σύμπτωμα και μπορεί να οφείλεται σε δερματίτιδα επαφής, λοίμωξη ή ερεθισμό από προϊόντα περιποίησης. Όταν όμως το κάψιμο επιμένει για περισσότερο από 3 μήνες χωρίς εμφανή αιτία και συνοδεύεται από ευαισθησία στην είσοδο του κόλπου ή πόνο στο ελαφρύ άγγιγμα/στενά ρούχα, τότε εξετάζουμε το ενδεχόμενο αιδοιοδυνίας.

Τι βοηθά άμεσα
• Βαμβακερά εσώρουχα, αποφυγή στενών/συνθετικών ρούχων.
• Ήπιο, χλιαρό πλύσιμο 1×/ημέρα, χωρίς αρωματικά /σκληρά σαπούνια.
• Καλό στέγνωμα της ευαίσθητης περιοχής και αποφυγή επιθετικού ξυρίσματος.

Πότε να απευθυνθείτε σε γιατρό
• Αν ο πόνος/κάψιμο επανέρχεται, διαρκεί ή επηρεάζει τη σεξουαλική επαφή.
• Αν υπάρχουν υποτροπές παρά τις αλλαγές φροντίδας ή αμφιβολία για την αιτία.

Πόνος στην κλειτορίδα: πιθανές αιτίες και πότε να απευθυνθείτε σε γιατρό

Ο πόνος στην κλειτορίδα μπορεί να σχετίζεται με τοπικό ερεθισμό ή τριβή, δερματικό πρόβλημα, σφιγμένοι μύες του πυελικού εδάφους ή (σπανιότερα) εμπλοκή νεύρου. Αν ο πόνος επιμένει ή συνδέεται με επαφή/άγγιγμα, χρειάζεται κλινική αξιολόγηση για σωστή διάγνωση και αντιμετώπιση.

Τι μπορεί να βοηθήσει
• Ήπια φροντίδα, αποφυγή ερεθιστικών προϊόντων και υπερβολικού καθαρισμού.
• Βαμβακερά, άνετα ρούχα και αποφυγή παρατεταμένης πίεσης/τριβής.
• Κατά την επαφή: αρκετό υποαλλεργικό λιπαντικό ή προσωρινή αποχή αν πονάτε.
• Εφόσον χρειάζεται, φυσιοθεραπεία πυελικού εδάφους για χαλάρωση/επαναεκπαίδευση μυών.

Πότε να απευθυνθείτε σε γιατρό
• Όταν ο πόνος δεν υποχωρεί, επιμένει μετά την επαφή ή συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα.
• Όταν δυσκολεύει την καθημερινότητα ή επηρεάζει τη σχέση/σεξουαλικότητα.

Πώς γίνεται η διάγνωση της αιδοιοδυνίας και ο καθορισμός του αιτιολογικού παράγοντα;

Λήψη αναλυτικού ιστορικού από τη γυναίκα

Ιστορικό γυναικολογικών ή συστηματικών παθήσεων, αλλεργική ή γενετική προδιάθεση, λήψη φαρμάκων, σεξουαλική συμπεριφορά και δραστηριότητα.

Γυναικολογική εξέταση

Ο γυναικολόγος θα πρέπει να διαχωρίσει αν η αιδοιοδυνία είναι:

• Γενικευμένη: αφορά όλη την περιοχή των έξω γεννητικών οργάνων και τον πρωκτό – προκλητή, μη προκλητή ή μικτής αιτιολογίας

• Εντοπισμένη: αφορά τους αδένες στην είσοδο του κόλπου, την κλειτορίδα, την ουρήθρα ή τον παρθενικό υμένα.

Σημαντική διαγνωστική εξέταση είναι το Q-tip test. Η εξέταση αυτή γίνεται με ένα βαμβακοφόρο στειλεό όπου ο γυναικολόγος πιέζει ελαφρά διάφορες περιοχές των έξω γεννητικών οργάνων και της εισόδου του κόλπου ενώ παράλληλα ερωτάται η γυναίκα αν βιώνει πόνο ή ευαισθησία και τι έντασης είναι αυτός ο πόνος (ήπιος, μέτριος ή έντονος).

Θεραπεία αιδοιοδυνίας και τρόποι ανακούφισης

Στόχος της αγωγής είναι η ανακούφιση από τον πόνο στον κόλπο και η συνολική βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Σωστά μέτρα υγιεινής της περιοχής του αιδοίου

• Αποφυγή σερβιετών σε μέρες που δεν υπάρχει περίοδος
• Αποφυγή στενών ή συνθετικών ρούχων και συχνού ξυρίσματος
• Διατήρηση της ευαίσθητης περιοχής στεγνή
• Σε περίπτωση ερεθισμού: ψυχρά επιθέματα και μαλακτικές – ενυδατικές κρέμες (π.χ. βαζελίνη)

Τσούξιμο στην ευαίσθητη περιοχή – αντιμετώπιση (άμεσα βήματα)

• Σταματήστε προσωρινά αρωματικά προϊόντα/σαπούνια και προτιμήστε ήπιο καθαρισμό 1×/ημέρα.
• Φορέστε βαμβακερά, αποφύγετε στενά/συνθετικά ρούχα.
• Εφαρμόστε ψυχρά επιθέματα 5–10′ και υποαλλεργικές ενυδατικές.
• Για την σεξουαλική επαφή: επαρκές υποαλλεργικό λιπαντικό ή προσωρινή αποχή αν πονάτε.

Αν τα συμπτώματα επιμένουν για ημέρες ή επαναλαμβάνονται, επικοινωνήστε με γυναικολόγο. Η φυσιοθεραπεία πυελικού εδάφους βοηθά όταν συνυπάρχει μυϊκή δυσλειτουργία.

Ιατρική και φυσιοθεραπευτική παρέμβαση

• Επίσκεψη στον γυναικολόγο για να αποκλειστούν φλεγμονώδη, αλλεργικά ή ανοσολογικά αίτια

• Σε περίπτωση διαταραχής των μυών του πυελικού εδάφους, απαιτείται φυσιοθεραπεία και η βιοανάδραση (biofeedback) των μυών του πυελικού εδάφους για ενδυνάμωση ή αποσυμπίεση των μυών.

• Σε αδυναμία αντιμετώπισης του πόνου γίνεται τοπική χρήση αλοιφών οιστρογόνων, ξυλοκαΐνης και ενέσεων κορτιζόνης και Botox.

• Αν δεν υπάρξει βελτίωση, τότε η θεραπεία επικεντρώνεται στην χορήγηση τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών και νευροληπτικών φαρμάκων (γκαμπαπεντίνη και αμιτριπτυλίνη).

Υποστηρικτική αντιμετώπιση

Η θεραπεία θα πρέπει πάντα να περιλαμβάνει την καθοδήγηση και την ψυχολογική υποστήριξη των ασθενών. Δυστυχώς, οι περισσότεροι ιατροί δεν έχουν τη γνώση να αντιμετωπίσουν τον σεξουαλικό πόνο.

Θα πρέπει η γυναίκα να μάθει να μιλάει «ανοιχτά» για το πρόβλημά της και οι γυναικολόγοι να διευρύνουν τις γνώσεις τους και την ευαισθητοποίησή τους στο θέμα αιδοιοδυνία με κύριο σκοπό την σωματική και ψυχοσυναισθηματική ισορροπία της γυναίκας.